Biên lợi nhuận gộp là một trong những chỉ số tài chính quan trọng giúp nhà quản lý, nhà đầu tư và các bên liên quan hiểu rõ hơn về khả năng sinh lợi của doanh nghiệp dựa trên doanh thu từ hoạt động kinh doanh cốt lõi. Vậy chính xác thì biên lợi nhuận gộp là gì? Cùng Kế Toán ATS tìm hiểu trong bài viết dưới đây
Biên lợi nhuận gộp là gì?
Khái niệm về biên lợi nhuận gộp
Biên lợi nhuận gộp được hiểu là tỷ lệ phần trăm lợi nhuận gộp trên doanh thu thuần của doanh nghiệp. Nói cách khác, nó phản ánh phần lợi nhuận sau khi trừ đi các chi phí sản xuất trực tiếp so với tổng doanh thu. Chỉ số này giúp các chủ doanh nghiệp, nhà đầu tư dễ dàng nhìn nhận mức độ sinh lợi của hoạt động kinh doanh cốt lõi, qua đó đưa ra các quyết định phù hợp để duy trì và phát triển doanh nghiệp.
Không chỉ đo lường năng lực sinh lời, biên lợi nhuận gộp còn thể hiện khả năng kiểm soát chi phí của doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, giúp doanh nghiệp xác định xem hoạt động kinh doanh có đang duy trì được mức sinh lợi hợp lý hay không. Một doanh nghiệp có biên lợi nhuận gộp cao thường cho thấy khả năng kiểm soát chi phí tốt và có chiến lược định giá phù hợp với thị trường.
Biên lợi nhuận gộp dùng để làm gì?
Biên lợi nhuận gộp đóng vai trò như chiếc la bàn giúp doanh nghiệp định hướng hoạt động kinh doanh:
- Thứ nhất, nó cung cấp dữ liệu để đánh giá khả năng kiểm soát chi phí sản xuất, giúp doanh nghiệp nhận diện các vấn đề tiềm năng trong quá trình vận hành.
- Thứ hai, chỉ số này là cơ sở để phân tích hiệu quả cạnh tranh của doanh nghiệp so với các đối thủ trong ngành, từ đó xác định điểm mạnh, điểm yếu của chiến lược kinh doanh hiện tại.
Ngoài ra, biên lợi nhuận gộp còn hữu ích trong quá trình ra quyết định về giá bán, chỉnh sửa chiến lược sản xuất hoặc mở rộng quy mô kinh doanh. Do đó, việc theo dõi, phân tích và tối ưu hóa chỉ số này giúp doanh nghiệp duy trì lợi nhuận mục tiêu, tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn. Đồng thời, các nhà đầu tư sử dụng chỉ số này để đánh giá tính ổn định và tiềm năng phát triển của doanh nghiệp trong dài hạn.
Phân biệt biên lợi nhuận gộp và biên lợi nhuận ròng
Trong lĩnh vực tài chính, biên lợi nhuận gộp thường bị nhầm lẫn với biên lợi nhuận ròng, mặc dù hai chỉ số này liên quan mật thiết nhưng mang ý nghĩa khác nhau rõ ràng. Biên lợi nhuận ròng tính toán dựa trên lợi nhuận sau thuế chia cho doanh thu thuần, phản ánh khả năng sinh lời toàn diện của doanh nghiệp sau khi trừ tất cả các chi phí, bao gồm chi phí tài chính, thuế và các khoản khác.
Ngược lại, biên lợi nhuận gộp chỉ xem xét lợi nhuận sau khi trừ đi các chi phí trực tiếp liên quan đến sản xuất hay cung cấp dịch vụ, chưa tính đến các khoản chi phí chung khác như chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí bán hàng hay chi phí tài chính. Chính vì thế, chỉ số này thường dùng để đo lường hiệu quả hoạt động sản xuất và định giá trong ngắn hạn, còn biên lợi nhuận ròng cho thấy khả năng sinh lời tổng thể của doanh nghiệp trong dài hạn.
Các yếu tố ảnh hưởng tới biên lợi nhuận gộp
Chỉ số biên lợi nhuận gộp không tự nhiên mà có, mà chịu tác động của nhiều yếu tố khác nhau trong quá trình vận hành của doanh nghiệp. Hiểu rõ các yếu tố này giúp quản trị doanh nghiệp có thể chủ động điều chỉnh nhằm nâng cao khả năng sinh lợi, giảm thiểu rủi ro.
- Một trong những yếu tố quan trọng là chiến lược giá bán sản phẩm. Nếu doanh nghiệp định giá quá thấp sẽ giảm biên lợi nhuận gộp, trong khi đặt giá quá cao có thể giảm khả năng cạnh tranh.
- Bên cạnh đó, chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí vận hành sản xuất ảnh hưởng trực tiếp đến biên lợi nhuận gộp. Các biến số này thường xuyên biến động do thị trường, chiến lược thương mại, hoặc tình hình cung cầu.
- Ngoài ra, yếu tố quản lý chi phí và hiệu quả vận hành cũng đóng vai trò quyết định. Một doanh nghiệp biết kiểm soát chặt chẽ chi phí đầu vào, tối ưu hóa quy trình sản xuất, cũng như áp dụng các công nghệ tiên tiến thì khả năng duy trì hoặc nâng cao biên lợi nhuận gộp sẽ cao hơn.
- Cuối cùng, yếu tố cạnh tranh trong ngành, xu hướng tiêu dùng và chính sách giá của thị trường cũng ảnh hưởng không nhỏ đến chỉ số này.
Cách tính biên lợi nhuận gộp trong kinh doanh
Để tính biên lợi nhuận gộp, doanh nghiệp cần có dữ liệu về tổng doanh thu và lợi nhuận gộp của kỳ báo cáo. Công thức tính khá đơn giản:
Biên lợi nhuận gộp = Lợi nhuận gộp/Doanh thu thuần x 100%
Trong đó, lợi nhuận gộp được tính bằng doanh thu thuần trừ đi giá vốn hàng bán. Thao tác này giúp các doanh nghiệp dễ dàng xác định tỷ lệ phần trăm lợi nhuận thu được từ hoạt động cốt lõi.
Thực tế, doanh nghiệp cần phải duy trì một hệ thống kế toán minh bạch, chính xác trong việc phân loại doanh thu và chi phí để tính toán chỉ số này chính xác nhất. Đồng thời, việc theo dõi biên lợi nhuận gộp qua các kỳ giúp nhận diện xu hướng, đánh giá hiệu quả chiến lược bán hàng và kiểm soát chi phí một cách chủ động hơn.
Tỷ suất lợi nhuận gộp thế nào là tốt?
GPM duy trì ổn định
Tỷ suất lợi nhuận gộp (GPM – Gross Profit Margin) duy trì ổn định trong một doanh nghiệp thể hiện sự ổn định trong hoạt động kinh doanh, chiến lược định giá và kiểm soát chi phí. Khi GPM ổn định, doanh nghiệp có thể dự đoán được lợi nhuận trong tương lai, từ đó xây dựng các kế hoạch dài hạn một cách chắc chắn hơn. Đặc biệt đối với các doanh nghiệp ngành hàng tiêu dùng ổn định, việc duy trì GPM ổn định góp phần tăng cường niềm tin của cổ đông và các đối tác kinh doanh.
Tuy nhiên, sự ổn định không có nghĩa là không cần cải thiện, mà doanh nghiệp cần thường xuyên đánh giá lại quy trình, kiểm soát chi phí và cập nhật chiến lược để phù hợp với biến động thị trường. Thậm chí, những biến động nhẹ trong GPM đều cần phân tích để xác định nguyên nhân và đưa ra giải pháp duy trì hoặc cải thiện tỷ suất này phù hợp.
GPM có sự tăng trưởng
Tăng trưởng của biên lợi nhuận gộp là dấu hiệu tích cực, thể hiện doanh nghiệp không chỉ duy trì tốt hiệu quả hoạt động mà còn có khả năng nâng cao lợi nhuận trong quá trình cạnh tranh. Một mức GPM tăng rõ ràng thường đi kèm với việc kiểm soát tốt chi phí đầu vào, nâng cao năng suất hoặc tối ưu hóa chiến lược định giá sản phẩm.
Điều này cho phép doanh nghiệp mở rộng đầu tư, cải thiện chất lượng sản phẩm/dịch vụ, hoặc thậm chí giảm giá bán để mở rộng thị phần mà vẫn duy trì lợi nhuận. Với các doanh nghiệp có GPM tăng trưởng đều đặn, khả năng tạo ra lợi nhuận bền vững trong dài hạn sẽ cao hơn, góp phần nâng cao giá trị thương hiệu và vị thế cạnh tranh trên thị trường.
GPM cao hơn so với trung bình ngành
Chỉ số biên lợi nhuận gộp vượt trung bình ngành phản ánh doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh vượt trội. Quản lý hiệu quả chi phí, chiến lược định giá hợp lý, dịch vụ khách hàng tốt, hoặc khả năng kiểm soát tốt nguyên vật liệu là những yếu tố giúp doanh nghiệp đạt được mức GPM cao hơn hẳn các đối thủ cùng ngành.
Tuy nhiên, GPM cao không phải lúc nào cũng là mục tiêu tối thượng nếu đi kèm với giá bán quá cao khiến khách hàng không cạnh tranh hoặc giảm thị phần. Chính vì thế, doanh nghiệp cần cân nhắc giữa việc duy trì GPM cao và mở rộng thị trường, đồng thời hướng tới một mức tối ưu phù hợp với chiến lược dài hạn.
Chiến lược tăng tỷ suất lợi nhuận gộp cho doanh nghiệp
Tăng doanh thu thuần
Một trong những cách hiệu quả để nâng cao biên lợi nhuận gộp là tăng doanh thu thuần mà không làm tăng chi phí sản xuất quá mức. Do đó, doanh nghiệp nên tập trung vào việc mở rộng thị trường, đa dạng hóa sản phẩm, hoặc nâng cao giá trị của sản phẩm/dịch vụ để thu hút thêm khách hàng. Các chiến lược marketing sáng tạo, đặc biệt tận dụng kênh số và thương mại điện tử, là những điểm mạnh giúp tăng doanh thu nhanh chóng và bền vững.
Thực tế, sự gia tăng doanh thu sẽ tạo ra nhiều cơ hội để doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí theo quy mô, giảm giá thành trên mỗi đơn vị sản phẩm. Đồng thời, việc đa dạng nguồn doanh thu cũng giúp doanh nghiệp hạn chế rủi ro từ biến động thị trường hoặc ngành nghề kinh doanh riêng biệt.
Giảm chi phí sản xuất đầu vào
Chi phí nguyên vật liệu, nhân công trực tiếp, và chi phí vận hành chiếm phần lớn trong chi phí sản xuất. Do đó, giảm chi phí đầu vào sẽ giúp nâng cao biên lợi nhuận gộp. Các doanh nghiệp cần liên tục đàm phán với nhà cung cấp, tìm kiếm nguồn nguyên liệu giá rẻ, hoặc áp dụng các công nghệ tự động hóa để giảm chi phí nhân công và lỗi kỹ thuật.
Ngoài ra, doanh nghiệp có thể nghiên cứu và phát triển các giải pháp tối ưu hóa chuỗi cung ứng như mua hàng theo quy mô lớn, đa dạng nguồn cung, hoặc xây dựng các mối quan hệ hợp tác chiến lược. Những biện pháp này sẽ giúp giảm chi phí sản xuất mà không ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng sản phẩm, qua đó nâng cao tỷ lệ lợi nhuận gộp và chỗ đứng cạnh tranh.
Mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh
Quy mô là yếu tố then chốt trong chiến lược tối ưu hoá biên lợi nhuận gộp. Khi mở rộng quy mô, doanh nghiệp có thể tận dụng lợi thế về quy mô (economies of scale) để giảm giá thành trung bình của mỗi sản phẩm, từ đó tăng biên lợi nhuận gộp. Phát triển quy mô lớn cũng giúp doanh nghiệp đàm phán tốt hơn với nhà cung cấp, giảm chi phí vận hành và mở rộng thị phần.
Tuy nhiên, mở rộng quy mô cần phải đi kèm với quản trị rủi ro hợp lý và chiến lược bài bản để tránh tình trạng quá tải hoặc giảm chất lượng. Do đó, doanh nghiệp cần phân tích thị trường, lập kế hoạch tài chính rõ ràng để đảm bảo việc mở rộng quy mô mang lại lợi ích lâu dài, bền vũng.
Xem thêm:
Biên lợi nhuận gộp là một chỉ số then chốt thể hiện hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong việc kiểm soát chi phí sản xuất và định giá sản phẩm. Hiểu rõ cách tính, đánh giá và các yếu tố ảnh hưởng giúp doanh nghiệp có thể tối ưu hóa chỉ số này, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh và sinh lợi. Hy vọng bài viết của Kế Toán ATS hữu ích với bạn!
