Đánh giá lại tài sản cố định: Quy định và cách hạch toán

Tài sản cố định là một phần không thể thiếu với bất kì doanh nghiệp nào hiện nay. Tuy nhiên, theo thời gian giá trị của tài sản cố định đó có thể tăng lên hoặc giảm xuống. Chính vì thế, doanh nghiệp sẽ phải đánh giá lại để biết được giá trị thực tế của tài sản. Thông qua đó điều chỉnh lại kịp thời và chính xác trong sổ sách kế toán. Tuy nhiên, việc đánh giá lại này có thể nhiều người chưa nắm rõ. Hiểu được điều này, Kế toán ATS xin chia sẻ chi tiết tới các bạn những điều cần biết về việc đánh giá lại tài sản cố định trong bài viết dưới đây

Tài sản cố định là gì?

Trước khi tìm hiểu chi tiết về việc đánh giá lại tài sản cố định thì cần biết tài sản cố định là gì. Tài sản cố định (TSCĐ) là những tư liệu sản xuất chủ yếu. Chúng có vai trò quan trọng và thiết yếu trong quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Đây là các loại tài sản được doanh nghiệp nắm giữ, quản lý. Đồng thời sử dụng cho mục đích phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Tài sản cố định có thể trực tiếp tham gia vào quá trình tạo ra sản phẩm. Hoặc có thể gián tiếp hỗ trợ hoạt động sản xuất – kinh doanh. Thực hiện thông qua việc cung cấp điều kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật cần thiết.

Tại Việt Nam, việc xác định, phân loại, quản lý và trích khấu hao tài sản cố định trong doanh nghiệp được quy định rõ ràng tại Thông tư số 45/2013/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành ngày 25/4/2013. Thông tư này hướng dẫn quản lý, sử dụng và trích khấu hao tài sản cố định. Đồng thời đặt ra những nguyên tắc bắt buộc trong quá trình ghi nhận. Cùng với đó là việc hạch toán tài sản cố định trên báo cáo tài chính.

Để được ghi nhận là tài sản cố định của doanh nghiệp, cần phải đáp ứng đầy đủ ba tiêu chí sau:

• Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế từ việc sử dụng tài sản đó. Đặc biệt trong quá trình sản xuất – kinh doanh.
• Thời gian sử dụng ước tính từ 01 năm trở lên. Tài sản không bị tiêu hao toàn bộ sau một chu kỳ sản xuất – kinh doanh.
• Có nguyên giá từ 30 triệu đồng trở lên. Không bao gồm thuế giá trị gia tăng trừ trường hợp nộp thuế theo phương pháp trực tiếp.

Đánh giá lại tài sản cố định là gì?

Đánh giá lại tài sản cố định (TSCĐ) là quá trình xác định lại giá trị hợp lý của TSCĐ tại một thời điểm nhất định. Thông qua đó giúp phản ánh đúng giá trị thực tế của tài sản. Đặc biệt khi so với giá trị đang được ghi nhận trên sổ sách kế toán. Thông thường giá trị được ghi nhận trong sổ sách là giá gốc sau khấu hao. Việc đánh giá thường làm tăng hoặc giảm giá trị tài sản cố định. Điều này tùy theo biến động thị trường hoặc hiện trạng sử dụng.

Mục đích của việc đánh giá lại tài sản cố định:

• Phản ánh đúng giá trị tài sản trên báo cáo tài chính
• Chuẩn bị cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước
• Góp vốn bằng tài sản vào doanh nghiệp
• Sáp nhập, hợp nhất, chia tách hoặc giải thể doanh nghiệp
• Xác định giá trị tài sản để thế chấp, cầm cố, vay vốn
• Thanh lý, bán tài sản hoặc các mục đích quản trị nội bộ

Căn cứ pháp lý và thông tư hướng dẫn định giá lại tài sản bao gồm:

• Chuẩn mực kế toán số 03 (VAS 03): “Tài sản cố định hữu hình”
• Thông tư 200/2014/TT-BTC: Hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp
• Thông tư 45/2013/TT-BTC: Hướng dẫn chế độ quản lý, sử dụng và trích khấu hao TSCĐ
• Các quy định liên quan đến định giá tài sản, thẩm định giá. Điều này áp dụng khi có bên thứ ba thực hiện đánh giá lại

Khi nào cần thực hiện và phải thuê đơn vị đánh giá lại tài sản?

Đánh giá lại tài sản cố định khi nào?

Việc đánh giá lại tài sản cố định (TSCĐ) là một hoạt động kế toán cần thiết. Thông qua đó phản ánh đúng giá trị thực tế của tài sản tại thời điểm nhất định. Đặc biệt khi có sự thay đổi quan trọng về mặt pháp lý, kỹ thuật hoặc tài chính. Theo quy định hiện hành, doanh nghiệp có thể hoặc phải tiến hành đánh giá lại TSCĐ trong các trường hợp sau:

• Khi có văn bản chỉ đạo hoặc quyết định kiểm tra, thanh tra từ cơ quan quản lý. Bao gồm quy định liên quan đến tài chính, kế toán, thuế,…
• Chia tách, sáp nhập, hợp nhất doanh nghiệp. Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.
• Chuyển đổi loại hình doanh nghiệp. Ví dụ như từ công ty TNHH sang công ty cổ phần và ngược lại).
• Bán, khoán, cho thuê tài sản hoặc chuyển quyền sở hữu tài sản giữa các đơn vị.
• Góp vốn bằng tài sản vào liên doanh, liên kết, công ty con hoặc đơn vị đầu tư khác.
• Đánh giá lại để xác định giá trị hợp lý khi chuyển giao sở hữu cho bên thứ ba.
• Thực hiện các hoạt động sửa chữa lớn, nâng cấp thiết bị, thay thế bộ phận chính.
• Làm thay đổi đáng kể công năng, tuổi thọ hoặc giá trị sử dụng của tài sản.
• Khi tháo dỡ một phần hoặc một số bộ phận cấu thành của TSCĐ. Các bộ phận này phải được ghi nhận là một phần của TSCĐ hữu hình theo chuẩn mực kế toán.

Trường hợp phải thuê tổ chức định giá chuyên nghiệp

Theo Thông tư số 45/2013/TT-BTC ngày 24/05/2013 của Bộ Tài chính, một số trường hợp bắt buộc doanh nghiệp phải thuê tổ chức định giá chuyên nghiệp để thực hiện việc đánh giá lại tài sản cố định (TSCĐ), cụ thể như sau:

Trường hợp bắt buộc thuê tổ chức định giá chuyên nghiệp

• Một số TSCĐ được cấp hoặc điều chuyển. Lúc này doanh nghiệp không sử dụng nguyên giá còn lại theo sổ kế toán của đơn vị cấp hoặc đơn vị điều chuyển mà thực hiện đánh giá lại, thì giá trị tài sản này bắt buộc phải được xác định bởi một tổ chức định giá chuyên nghiệp.
• Khi doanh nghiệp đánh giá lại các TSCĐ đã khấu hao hết giá trị nhằm phục vụ cho mục đích góp vốn hoặc điều chuyển tài sản trong quá trình chia tách, sáp nhập, hợp nhất doanh nghiệp, thì việc xác định lại giá trị của các TSCĐ đó cũng phải được thực hiện bởi một tổ chức định giá chuyên nghiệp.
• Đối với các TSCĐ hữu hình được tài trợ, biếu, tặng hoặc phát hiện thừa trong quá trình kiểm kê, nguyên giá phải được xác định dựa trên kết quả đánh giá thực tế của Hội đồng giao nhận hoặc một tổ chức định giá chuyên nghiệp.
• Giá trị tài sản sau đánh giá lại không được thấp hơn 20%. Thời gian trích khấu hao phần giá trị còn lại sau đánh giá phải từ 3 đến 5 năm. Doanh nghiệp cần thông báo trước với cơ quan thuế. Từ đó đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật.

Rủi ro khi doanh nghiệp tự thực hiện đánh giá lại TSCĐ

Một số trường hợp ngoài phạm vi bắt buộc nêu trên. Lúc này doanh nghiệp có thể chủ động tự đánh giá lại tài sản cố định ( TSCĐ). Tuy nhiên, hình thức này tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý và tài chính. Cụ thể:

• Cơ quan thuế có quyền ấn định các yếu tố liên quan đến việc tính thuế. Đặc biệt khi qua kiểm tra phát hiện doanh nghiệp khai thiếu, khai sai. Hoặc không khai bổ sung chính xác theo yêu cầu. Điều này dẫn đến nguy cơ bị truy thu thuế và áp dụng chế tài xử phạt.
• Doanh nghiệp có thể bị xử phạt từ 30 triệu đồng đến 50 triệu đồng. Đặc biệt khi cố tình định giá tài sản góp vốn không đúng với giá trị thực tế.

Thủ tục, hồ sơ và quy trình hạch toán đánh giá lại tài sản cố định

Thủ tục và hồ sơ theo quy định về đánh giá lại tài sản cố định

Theo yêu cầu của các cơ quan quản lý Nhà nước hoặc xuất phát từ nhu cầu nội bộ, giám đốc doanh nghiệp có trách nhiệm thành lập Hội đồng kiểm kê tài sản cố định. Hội đồng này đóng vai trò trung tâm trong việc tổ chức, kiểm tra, đánh giá lại tài sản cố định (TSCĐ). Tất cả dựa trên các căn cứ pháp lý và hiện trạng sử dụng tài sản tại thời điểm kiểm kê.

Các bước cần thực hiện khi điều chỉnh nguyên giá tài sản cố định:

Lập Biên bản đánh giá lại TSCĐ

Đây là tài liệu bắt buộc và là cơ sở pháp lý để thực hiện bút toán kế toán. Đặc biệt là bút toán liên quan đến khoản chênh lệch giá trị tài sản sau khi đánh giá lại. Nội dung biên bản cần đảm bảo các thông tin sau:

• Lý do đánh giá lại như điều chuyển nội bộ, khấu hao hết giá trị, nâng cấp. Ngoài ra là chia tách – sáp nhập hoặc theo chỉ đạo của cơ quan chức năng);
• Kết quả xác định giá trị thực tế tại thời điểm đánh giá. Ý kiến và xác nhận của các thành viên Hội đồng kiểm kê.

Cập nhật và xác định lại chỉ tiêu tài sản

Tại đây việc cập nhật sẽ căn cứ trên biên bản đánh giá lại. Khi đó bộ phận kế toán cần cập nhật lại toàn bộ thông tin tài sản, bao gồm:

• Nguyên giá mới của TSCĐ sau khi đánh giá lại;
• Giá trị còn lại tại thời điểm lập biên bản;
• Khấu hao lũy kế đã trích trước đó;
• Thời gian sử dụng còn lại dự kiến theo đánh giá mới;
• Các thông tin kỹ thuật khác nếu có thay đổi. Ví dụ như mã tài sản, vị trí sử dụng, đơn vị quản lý,…

Hạch toán kế toán

Bộ phận kế toán tiến hành điều chỉnh các chỉ tiêu kế toán liên quan đến tài sản cố định. Tất cả đảm bảo:

• Thực hiện đúng quy trình hạch toán theo chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán hiện hành;
• Ghi nhận rõ khoản chênh lệch tăng hoặc giảm nguyên giá;
• Điều chỉnh khấu hao tương ứng;
• Thực hiện các thủ tục thông báo cần thiết (nếu có) với cơ quan thuế hoặc kiểm toán nội bộ.

Hướng dẫn chi tiết cách hạch toán đánh giá lại tài sản cố định

Việc đánh giá lại giá trị tài sản cố định trong doanh nghiệp có thể dẫn đến sự thay đổi về nguyên giá và giá trị còn lại của tài sản. Tùy thuộc vào kết quả đánh giá lại, kế toán cần thực hiện các bút toán phù hợp. Thông qua đó phản ánh trung thực tình hình tài chính của doanh nghiệp.

Trường hợp đánh giá lại làm tăng giá trị TSCĐ

Nếu kết quả đánh giá lại cho thấy nguyên giá và giá trị còn lại của TSCĐ tăng lên so với số liệu ghi nhận ban đầu, kế toán thực hiện hạch toán như sau:

• Nợ TK 211, 213, 217 – Phản ánh phần nguyên giá tăng thêm của TSCĐ hữu hình. Ngoài ra là giá trị của TSCĐ vô hình hoặc tài sản thuê tài chính.
• Có TK 214 – Ghi nhận phần hao mòn TSCĐ được điều chỉnh tăng tương ứng với nguyên giá.
• Có TK 412 – Ghi nhận phần chênh lệch đánh giá tăng. Đặc biệt khi giá trị còn lại của tài sản sau khi điều chỉnh.

Trường hợp đánh giá lại làm giảm giá trị TSCĐ

Nếu sau khi đánh giá lại, nguyên giá hoặc giá trị còn lại của TSCĐ giảm so với trước, kế toán thực hiện các bút toán như sau:

• Nợ TK 214 – Điều chỉnh giảm phần hao mòn TSCĐ tương ứng với phần giảm nguyên giá.
• Nợ TK 412 – Ghi nhận phần chênh lệch đánh giá giảm về giá trị còn lại.
• Có TK 211, 213, 217 – Ghi nhận phần giảm nguyên giá của TSCĐ tương ứng với giá trị điều chỉnh.

Xử lý chênh lệch đánh giá lại TSCĐ vào cuối năm tài chính

Sau khi kết thúc năm tài chính, doanh nghiệp cần thực hiện xử lý tài khoản TK 412. Đây là tài khoản về Chênh lệch đánh giá lại tài sản. Việc xử lý thực hiện theo chỉ đạo của cơ quan quản lý có thẩm quyền. Hoặc theo nghị quyết của Hội đồng thành viên/Hội đồng quản trị. Cụ thể thể như sau:

Nếu TK 412 có số dư bên Có. Đồng thời doanh nghiệp quyết định bổ sung vốn đầu tư của chủ sở hữu:

• Nợ TK 412 – Ghi giảm phần chênh lệch.
• Có TK 411 – Tăng vốn đầu tư của chủ sở hữu.

Nếu TK 412 có số dư bên Nợ. Đồng thời doanh nghiệp quyết định giảm vốn đầu tư của chủ sở hữu:

• Nợ TK 411 – Ghi giảm vốn đầu tư của chủ sở hữu.
• Có TK 412 – Ghi giảm phần chênh lệch còn treo.

Xem thêm:

• Biên bản cấn trừ công nợ 3 bên mới nhất theo quy định
• Kiểm kê phát hiện thừa tài sản cố định xử lý như thế nào?

Trên đây là những điều cần biết về việc đánh giá lại tài sản cố định theo quy định. Cùng với đó là quy trình thực hiện đánh giá tài sản và cách hạch toán chi tiết. Để được tư vấn cụ thể, hãy liên hệ Kế toán ATS theo thông tin bên dưới

Công ty TNHH Đào Tạo Và Dịch Vụ Kế Toán ATS